Als je mantelzorger wordt, staat je leven op zijn kop. Het betekent dat je leven er opeens anders uitziet. De naaste waar je voor zorgt staat op 1, jij hebt een rol op de achtergrond en cijfert je weg. Ook jij krijgt te maken met het verwerken van emoties, een andere rol die je hebt gekregen, hoe je met deze andere manier van leven omgaat en dit leven te accepteren tot het definitieve afscheid.

Verantwoordelijkheid

Verantwoordelijkheid betekent dat je een plicht op je neemt en ervoor zorgt dat iets goed verloopt. Je neemt verantwoordelijkheid voor je eigen handelen. Een afspraak die je maakt van wat je wel en wat je niet doet en dat je jezelf daaraan houdt. Verantwoordelijkheid vraagt om flexibel te zijn om anders naar een gebeurtenis te kijken. Kijken naar wat er mogelijk is en niet naar wat er niet mogelijk is. Kijken naar wat er wel kan in plaats van wat allemaal niet. Als je blijft kijken naar wat er allemaal niet meer kan of wat er niet meer is, dan onderga je je leven. Je voelt je onmachtig en het slachtoffer van wat je allemaal is overkomen. Door juist naar de mogelijkheden te kijken, heb je invloed op je leven en een keuze. Door verantwoordelijkheid te nemen besluit je om iets te gaan doen en om iets te veranderen. Door zelf de eerste stap te zetten.

Hulp en steun vragen

Als er een moment komt waarop je hulp en ondersteuning vraagt, betekent dat niet dat je de verantwoordelijkheid uit handen geeft. Je blijft verantwoordelijk voor jou leven, want je hebt altijd de keuze om iets wel of niet te doen. Soms zijn er hindernissen om te overwinnen om hulp te durven en te kunnen vragen. Je bent misschien bang om afgewezen te worden, je bent bang om te falen, je bent bang om veroordeeld te worden of je hebt moeite om met een verandering om te gaan.

Aarzel niet om anderen in te schakelen om de zorg voor je dierbare te delen. Dit kunnen mensen uit je omgeving zijn, een vrijwilliger of professionele hulpverleners. Hopelijk gaat dat je meer lucht geven. Eerst lever je een stukje in van: je vrijheid, je privacy of je tijd. Als je er eenmaal aan gewend bent, kan dit voor jezelf tijd en ruimte geven om de dingen te doen die je zo graag wilt.

Andere relatie

Als je mantelzorger bent van je partner hoor je vaak dat de persoon waarvoor je zorgt niet meer je partner. Het karakter Het karakter of het gedrag van die persoon kan veranderd zijn. De gelijkwaardigheid in de relatie is er niet meer. Je kunt je gevoelens niet meer delen, je neemt geen beslissingen meer samen en je beleeft minder dingen samen. De ander is aanhankelijk en afhankelijk van jou als mantelzorger. De relatie is niet meer vanzelfsprekend en is bekoeld. Je krijgt geen liefde terug en de ander is je niet meer tot steun. Het gevoel is er nog wel. Je kunt je als mantelzorger eenzaam voelen in je relatie.

Als kind ervoor kiest om mantelzorger te zijn van een ouder, dan draait de relatie ouder/kind om. Voor het volwassen kind voelt het alsof hij of zij nu zorgt voor de ouder. Ook is het geen vanzelfsprekendheid dat een kind voor een ouder gaat zorgen. Dit hangt af van zijn of haar verantwoordelijkheidsgevoel, het karakter en de relatie met de ouders.

Behoeften en verlangens

Een behoefte is iets wat je nodig hebt, zoals bijvoorbeeld rust, ontspanning of even niets doen.  Een verlangen is iets wat je graag wilt, zoals bijvoorbeeld naar de film, winkelen, avondje uit met vrienden. Als mantelzorger zet je de persoon waarvoor je zorgt op 1 en je schuift je eigen behoeften en verlangens naar de achtergrond of je onderdrukt deze.Toch gaan deze behoeften en verlangens aan je knagen als je er geen gehoor aan geeft. Dat kunnen negatieve gedachten zijn zoals ontevredenheid of somberheid, maar ook gevoelens van angst en verdriet. Dit uit zich weer in lichamelijke klachten zoals pijn en ongemak.

Wanneer je de neiging hebt om helemaal op te gaan in het mantelzorgen, dan is het juist belangrijk om je eigen leven niet uit het oog te verliezen. Je hoofd staat er misschien niet naar, toch is het goed om jezelf hiertoe wel te zetten. Als je doet wat voor jou belangrijk en waardevol is, dan helpt dat je om je zorgen even aan te kant te zetten en je krijgt weer wat energie. Misschien staat je hoofd er niet naar, toch is het goed om jezelf wel hiertoe te zetten. Het is natuurlijk makkelijk gezegd dan gedaan. Als jij je beter voelt en lekker in je vel zit, dan kun je er beter zijn voor je dierbare.

Zorgen voor jezelf

Het zorgen voor een dierbare geeft je gevoelens van dankbaarheid en rust. Je zorgt zelf voor de ander uit een gevoel van verantwoordelijk of uit liefde. Daarvoor schakel je geen vreemden in. De ander kan daardoor zijn of haar privacy houden en langer zelfstandig blijven wonen. Langzaam aan neem je steeds meer zorgtaken op je dan eigenlijk je bedoeling was. Het mantelzorgen begint je soms emotioneel en lichamelijk zwaar te vallen. Je merkt dat het mantelzorgen al je tijd opslokt en dat het soms lastig is te combineren met je werk en je sociale leven. Het is daarom belangrijk om goed voor jezelf te blijven zorgen.

• Zorg dat je jouw gevoelens en gedachten met iemand kunt delen die je vertrouwt. Dat kan een familielid, vriend of vriendin zijn, maar ook bijvoorbeeld een psycholoog of een gespreksgroep.
• Zorg dat je minstens 5x per week een half uur beweging hebt, dat versterkt je lichaam en geest.
• Zorg voor een gezond en gevarieerd voedingspatroon, zodat je je fit gaat voelen en energie geven.
• Zorg elke dag voor ontspanningsmomenten om stressklachten te voorkomen.
• Zorg dat je niet in problemen blijft hangen, maar dat je deze oplost.
• Zorg voor voldoende slaap, zodat je lichaam en geest zich kan herstellen en je je weer uitgerust en fit voelt.

Grenzen stellen

Als de ander iets doet of vraagt wat je niet prettig vindt, dan gaat de ander over je grens heen. Je hebt de keuze om hier wat van te zeggen, dat geeft de ander duidelijkheid en de ander weet waar hij of zij aan toe is. Laat je het zo en zwijg je verder, dan geeft dat ruimte voor de ander om meer van jou te vragen. Je gaat dan over je grens heen en dat geeft geen fijn gevoel. Je reageert geïrriteerd, boos of verdrietig naar de ander toe en die begrijpt je reactie niet. Dat kan een tijdje doorsudderen, tot het moment dat je het genoeg vindt en uit je vel springt.

Stress

Stress is emotionele of geestelijke druk of spanning. Dit kan kort- of langdurend zijn.

Stress brengt je lichaam in staat van paraatheid en zorgt ervoor dat je kunt presteren. Zonder stress kun je niet functioneren. Als de balans uitslaat naar meer spanning en weinig tot geen ontspanning, dan geef je jezelf niet de kans om te herstellen. Er ontstaat dan ongezonde stress. Je kunt dan klachten krijgen zoals hoofdpijn, vergeetachtigheid, somberheid, depressie en maagklachten.  

Zorg daarom voor een goed evenwicht tussen je draagkracht (wat je aankunt) en je draaglast (spanning of druk). Soms kun je het gevoel hebben te worden opgeslokt door je mantelzorgtaken. Daarbij heb je ook je dagelijkse verplichtingen. Houd goed voor jezelf in de gaten dat je perioden van activiteit steeds weer afwisselt met perioden van rust. Hierbij is het belangrijk dat je niet steeds tot het uiterste gaat, maar op tijd rust neemt. Zorg ervoor dat je je activiteiten opdeelt in kleine, behapbare onderdelen en tank tussendoor goed bij. Op deze manier ga je niet over je grenzen heen en put je jezelf dus ook niet uit.

Accepteren

Als een situatie is wat het is, dan is het belangrijk om dat te aanvaarden. Wat je ook doet of probeert, de situatie verander je er niet mee. Je hebt te leren ermee om te gaan. Verzet geeft boosheid, verdriet, irritatie en maakt je moe. Accepteren geeft ruimte, rust en je kijkt naar andere mogelijkheden.

Het is niet makkelijk om een situatie te leren verdragen en dat kan soms gaan ten koste van je eigen belangen of die van iemand anders. Leren accepteren laat je kijken naar wat er wel kan.

Piekeren

Nadenken over iets helpt je op weg om een probleem op te lossen en te handelen. Piekeren zorgt ervoor dat er gedachten door je hoofd blijven gaan, zoals: wat als of stel dat. Je ziet steeds meer problemen waar je tegenaan zou kunnen lopen en dat maakt dat je niet tot actie overgaat. Onderzoek je probleem en kijk of je deze kunt oplossen. Lukt dat niet, laat het dan los want je kunt er niets aan veranderen.

Verlies en rouw

Als mantelzorger krijg je te maken met verlieservaringen, zoals:

• Het gezondheidsverlies van de persoon waarvoor je zorgt.
• Het verlies van contact zoals het was, bijvoorbeeld door dementie, niet-aangeboren hersenletsel of een psychiatrische aandoening.
• Het verlies aan een vooruitzicht dat het weer beter zal gaan of dat het maar tijdelijk is.

In je leven zoek je naar verbinding, dat kan zijn in relaties of bijvoorbeeld in hobby, werk of sport. Dat geeft inhoud en betekenis aan je leven. Ook krijg je te maken met verlies van bijvoorbeeld werk of vriendschappen of je neemt afscheid van iemand die dierbaar was. Dat brengt gevoelens van pijn, verdriet, boosheid, verzet en depressie. Je voelt je kwetsbaar en je ervaart stress. Iets dat of iemand die je houvast gaf is weg. Rouwen betekent dat je weer opnieuw de balans in je leven gaat zoeken. Dat kost tijd en gaat gepaard met vallen en opstaan. De ene keer vraagt het verlies om aandacht, door erover te praten, toe te geven aan je gevoelens van verdriet of door herinneringen op te halen. Het kost tijd om het verlies een plek te geven in je leven. Aan de andere kant ben je bezig om weer je leven op te pakken door je dagelijkse dingen te doen en door om te gaan met de veranderingen. Je probeert de draad van je leven weer op te pakken. Het verlies is dan verweven met je leven. Je koestert de mooie momenten die je hebt gehad en je hebt het verlies geaccepteerd.

Zwart gat

Als mantelzorger staat je leven een periode in het teken van de zorg voor iemand anders. Je zet je eigen behoeften en interesses langere tijd op de tweede plaats. Dat heeft gevolgen voor bijvoorbeeld je sociale contacten die afnemen. Je hebt weinig tijd over om leuke dingen te doen. Wanneer de zorg wegvalt door het overlijden van de ander, dan is het best lastig om je leven weer op te pakken. Voor jou lijkt het alsof je in een zwart gat valt. Naast het rouwproces, heb je ineens veel tijd over. Je vraagt je af hoe je weer plezier en zin in het leven krijgt.