WAARDIG GELIJKWAARDIG ZIJN
De stichtingen Mantelzorgtrefpunt.nl en Ana-Upu organiseren gezamenlijk Mantelzorgtrefpunt Lunteren. Sinds 2018 zijn de bezoekers welkom in het stichtingsgebouw Ina Ama in Lunteren. Het maakt niet uit of je achtergrond Moluks, Nederlands of anders is. Het doel is om met elkaar in gesprek te gaan over mantelzorg en wat dat met jou als mantelzorger doet. Dit gebeurt onder professionele begeleiding. Als voorwaarde voor de bijeenkomst geldt dat wat we onderling zeggen binnenskamers blijft. Het is namelijk belangrijk dat je in alle veiligheid en vertrouwdheid kunt zeggen wat je op je hart hebt. Er is een goede wisselwerking tussen de Molukse en Nederlandse bezoekers. Aan de ene kant leert de bezoeker meer voor zichzelf op te komen en aan de andere kant leert de bezoeker om tijd voor elkaar te nemen en om wat meer te relaxen. Dat maakt dit trefpunt voor de bezoekers een geliefde ontmoetingsplek. Juist het leren van elkaar staat voorop, ook van de verschillende culturen.
Onderzoek
Elias Rinsampessy is sociaal-cultureel antropoloog en voorzitter en bestuurder van stichting Muhabbat. Over het werk van Rinsampessy en de stichting kun je onderaan dit artikel meer lezen. Als sociaal-cultureel antropoloog bestudeert hij de ontwikkeling van het sociale gedrag van bepaalde groepen mensen, de economische omstandigheden in het land waar zij wonen en het geloof. Tijd om met hem in gesprek te gaan, want hij heeft onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van mantelzorg binnen de Molukse cultuur.
Ontwikkeling Molukse generaties
In 1951 lieten de eerste generatie Molukkers Nederlands Indië achter zich en vertrokken zij per schip naar Nederland. Vanuit het thuisland hebben zij meegekregen: het omzien naar elkaar, het zorgen voor elkaar en het ondersteunen van elkaar. De Molukse gemeenschap was sterk op elkaar gericht. Zij spraken meestal de Nederlandse taal niet en leefden in het begin in kampen en woonoorden. In de omgeving Ede/Barneveld zijn bekend kasteel Bruinhorst in Ederveen, kasteel Schaffelaar en De Biezen in Barneveld. Later kwamen er door heel Nederland heen de Molukse wijken, waar meerdere Molukse families in een wijk bij elkaar gingen wonen. Zoals ook in Lunteren en in Barneveld. Rinsampessy: “De eerste generatie dacht dat hun verblijf in Nederland tijdelijk zou zijn. Zij leefden in die tijd met elkaar in woonoorden en kampen. Er was weinig contact met Nederlanders. Hun rol was hulpvaardig en onderdanig. De tweede generatie praat redelijk Nederlands. Zij leven tussen twee vuren. Met één been staan zij in het vaderland en met het andere been in Nederland. Zij respecteren hun ouderen en luisteren naar hen. De derde generatie woont deels wel, deels niet in de Molukse wijk. De band met Nederland is sterker. Daardoor zie je meer de ontwikkeling van gemeenschappelijkheid naar individualisering. Het meer opkomen voor jezelf en minder opkomen voor de groep. Dit heeft gevolgen voor het mantelzorgen.”
Mantelzorg
Binnen de Molukse cultuur helpt van oudsher iedereen elkaar met mantelzorgen. Mantelzorg is een taak die door het verloop van de ziekte steeds meer toeneemt. Hoe Molukse mantelzorgers daarmee omgaan ontwikkelt zich ook binnen de gemeenschap. Rinsampessy: “De tweede generatie zegt ‘onze ouders hebben voor ons gezorgd, nu zorgen wij voor de ouderen’. De derde generatie vindt dat er ook goede hulpverlening is om zorg te regelen voor de zieke. Daarnaast is er in Molukse gezinnen een onderlinge hiërarchie. Het is niet meer zo vanzelfsprekend dat de oudste het voor het zeggen heeft. Wie gaat dan beslissen over de zorg? Bij de derde generatie zie je dat de jongeren vinden dat elk stem telt, ongeacht de positie binnen het gezin of de familie”.
Dilemma’s/problemen
Bij het mantelzorgen loopt de Molukker tegen een aantal problemen aan. “Het bepalen van je grens als mantelzorger is een worsteling. Dat komt doordat de Molukker vroeger meer een dienende rol aannam. Dat zie je terug bij het geen nee durven te zeggen. Het is van belang om goed voor jezelf en je naaste te zorgen. De Molukse gemeenschap staat nog niet voldoende stil bij de mogelijkheden die er zijn aan hulpverlening, dit komt door onbekendheid en onwetendheid. Denk aan bijvoorbeeld respijtzorg (vervangende zorg, zie ook het artikel Uitgelicht: Wat is respijtzorg?). Je mag als mantelzorger je eigen behoeften en verlangens bespreekbaar maken. Weet dat het niet raar is om het daarover te hebben, je mag laten weten dat jij er zo over denkt. Nog teveel Molukkers houden dit voor zichzelf”, aldus Rinsampessy.
Leren van elkaar
Nederlanders en Molukkers kunnen elkaar versterken, want het ene is niet slechter dan het ander. Besef dat je niet altijd klaar hoeft te staan voor de ander. Stel voor jezelf de vraag: ‘Wat is mijn grens?’. Rinsampessy: “De Molukker kan van de ander leren wat voor een individu belangrijk is: goed voor jezelf opkomen. De Nederlander kan van de ander leren meer relaxt met het leven om te gaan. De tijd te nemen om achterover te leunen. Juist de Molukkers stralen uit dat ze de tijd hebben voor elkaar”.
Welk pad je ook kiest, leer net als de Nederlander beter voor jezelf op te komen wil Rinsampessy meegeven. “De keerzijde is dat je geen nee kunt zeggen. Je kunt het leren om hiermee om te gaan. Kijk naar de ziekte dementie. Vroeger werd dit gezien als een straf van God. Nu is het geaccepteerd dat iemand deze ziekte kan krijgen. Het onderwerp is meer bespreekbaar. Beter dan altijd dienend of helpend te zijn en jezelf te vergeten. Leer daarom grenzen te stellen. Respect kan soms doorslaan naar onderdanigheid. Waardeer jezelf en leer het principe van gelijkwaardigheid. Het is belangrijk om meer de onderlinge samenwerking op te zoeken. Waar je bent word je cultuur en de cultuur beweegt mee.”
Meer over Elias Rinsampessy
Rinsampessy is opgegroeid in het voormalige Molukse kamp/woonoord Schattenberg, beter bekend als kamp Westerbork. Hier heeft hij 10 jaar gewoond. Nadat hij de MULO (Meer Uitgebreid Lager Onderwijs) heeft gevolgd, is hij via de middelbare school naar de universiteit gegaan om Sociale- en Culturele antropologie te studeren. Hij is gepromoveerd op het onderwerp Saudara Bersaudara. Zijn proefschrift ging over de Molukse identiteit in processen van cultuurverandering. Rinsampessy heeft voor stichting Muhabbat verschillende publicaties uitgebracht, ook samen met anderen, zoals:
- Balas orang tua punja tjapai (Zorgplicht een culturele erfenis?)
- De allochtone mantelzorg in vergelijkend perspectief
- Mantelzorg: dilemma’s in de zorg en werk
- Omgaan met demente Molukse bejaarden
Deze publicaties zijn via Rinsampessy en Muhabbat te bestellen.
Meer over Muhabbat
In 1973 is stichting Muhabbat opgericht als een landelijk Moluks diaconaal-maatschappelijke organisatie. Vanaf 2003 houdt de stichting zich meer bezig met advies, coaching, trainingen over cultuur, identiteit en empowerment (jezelf versterken) en interculturalisatie (leren omgaan met andere culturen). Deze activiteiten doet Muhabbat voor Molukse wijkgemeenschappen, maatschappelijke organisaties en zorginstellingen. De stichting houdt zich bezig met projecten zoals bijvoorbeeld mantelzorg en rouwverwerking. Het Arabische woord Muhabbat betekent liefde. Molukkers hebben het woord omgezet naar Kasih en dit betekent naastenliefde. Het woord Muhabbat kent vanuit verschillende culturen de wereldse betekenis van gezellig samenzijn tot aan de erotische liefde. Meer informatie over stichting Muhabbat vind je op hun website: www.muhabbat.nl
© Mantelzorgtrefpunt.nl/Agnes Lagerweij
